Uzlaşma

Uzlaşma, mahkemeler haricinde bir alternatif uyuşmazlık çözüm yoludur.

Arabuluculuğa benzer şekilde, uzlaşma da tarafların istemine bağlı, esnek, gizli ve tarafların çıkarlarını gözeten bir uyuşmazlık çözüm yöntemidir.

Uzlaşma ile arabuluculuk arasındaki en önemli fark, uzlaştırıcının bu sürecin herhangi bir aşamasında taraflara, bağlayıcı olmamakla beraber, bir uzlaşma teklifi sunmakla yükümlü olmasıdır. Bununla birlikte arabulucu böyle bir teklifi yapmaktan kaçınır.

Uzlaşma isteme bağlı bir uyuşmazlık yöntemidir. Tarafların uyuşmazlıklarını bu yolla çözmek konusunda girişimde bulunmaları ve anlaşmaları tamamen isteğe bağlıdır. Uzlaşma süreci tarafların zamanlamayı, sürecin yapısını ve içeriğini diledikleri şekilde belirleyebilecekleri esnek bir yapıya sahiptir. Uzlaşma süreci çok nadir durumlarda halka açık şekilde yürütülür. Uzlaşmacı teklifini hazırlarken, sadece tarafların hukuki pozisyonlarını değil aynı zamanda ticari, finansal ve kişisel çıkarlarını da göz önünde bulundurur.

Arabuluculukta olduğu gibi, uyuşmazlığın çözümüne ilişkin bir anlaşmaya varılması uzlaşma sürecinde de tamamen tarafların inisiyatifindedir.

  • Uzlaştırma, CMK’nın 253,254 ve 255. Maddelerinde düzenlenmiştir. 24.11.2016 tarihinde yapılan bir değişiklik ile uzlaştırmaya tabi suçların kapsamı genişletilmiştir. Aynı yasa değişikliği ile 253.maddenin “uzlaşma” olan başlığı “uzlaştırma” olarak değiştirilmiştir. CMKUY md.4/k’ya göre Uzlaştırma: Uzlaştırma kapsamına giren bir suç nedeniyle şüpheli veya sanık ile mağdur, suçtan zarar gören veya kanuni temsilcisinin, Kanun ve bu Yönetmelikteki usul ve esaslara uygun olarak uzlaştırmacı tarafından anlaştırılmaları suretiyle uyuşmazlığın giderilmesi sürecini ifade eder.

 Uzlaştırmanın Kapsamı:

  • Mağdurun gerçek kişi veya suçtan zarar görenin özel hukuk tüzel kişisi  olduğu suçlar uzlaştırma kapsamındadır. (CMK md.253/1)
  • Soruşturulması ve kovuşturulması şikayete tabi suçlar uzlaştırma kapsamındadır (CMK md.253/1-a).
  • Mağdurun veya suçtan zarar görenin gerçek veya özel hukuk tüzel kişisi olması koşuluyla, suça sürüklenen çocuklar bakımından ayrıca, üst sınırı üç yılı geçmeyen hapis veya adli para cezasını gerektiren suçlar uzlaştırma kapsamındadır. (CMK md.253/1-c)
  • Soruşturulması ve kovuşturulması şikâyete bağlı olanlar hariç olmak üzere; diğer kanunlarda yer alan suçlarla ilgili olarak uzlaştırma yoluna gidilebilmesi için, kanunda açık hüküm bulunması gerekir. (CMK md.253/2)
  • Soruşturulması ve kovuşturulması şikâyete bağlı olsa bile, cinsel dokunulmazlığa karşı suçlarda uzlaştırma yoluna gidilemez. (CMK md.253/3)
  • Suçun birden fazla faili varsa; aralarında iştirak ilişkisi olsun veya olmasın, ancak uzlaşan kişi uzlaşma hükümlerinden yararlanır.

Uzlaştırma Kapsamına Giren Suçlar:

  • Soruşturulması ve kovuşturulması şikâyete bağlı suçlar.
  • Şikâyete bağlı olup olmadığına bakılmaksızın, Türk Ceza Kanununda yer alan;
    • Kasten yaralama (üçüncü fıkra hariç, madde 86; madde 88),
    • Taksirle yaralama (madde 89),
    • Konut dokunulmazlığının ihlali (madde 116),
    • Çocuğun kaçırılması ve alıkonulması (madde 234),
    • Ticari sır, bankacılık sırrı veya müşteri sırrı niteliğindeki bilgi veya belgelerin açıklanması (dördüncü fıkra hariç, madde 239),
    • Tehdit suçu (m. 106/1)
    • Hırsızlık Suçu (m. 141)
    • Dolandırıcılık suçu (m. 157) vs.

Uzlaştırma Süreci Nasıl İşler:

Soruşturma aşamasında;

Cumhuriyet Savcısı, suçun işlendiği konusunda yeterli şüphe varsa  suçun uzlaştırma kapsamında olup olmadığını değerlendirmek durumundadır. Uzlaştırma kapsamında olduğunu tespit ettiğinde soruşturma dosyasını uzlaştırma bürosuna göndermelidir.

Uzlaştırma bürosuna gönderilen dosya uzlaştırmadan sorumlu Cumhuriyet savcısı tarafından incelenir ve listede kayıtlı bir uzlaştırmacı görevlendirilir.

Kovuşturma aşamasında;

Kamu davası açıldıktan sonra dosyaya bakan mahkeme, suçun uzlaştırmaya tabi olduğunun tespit edilmesi ile dosya uzlaştırma bürosuna gönderilir.

Uzlaştırmacı görevlendirildiği dosyada uzlaştırma evrakını teslim alır ve otuz gün içerisinde uzlaştırma işlemlerini sonuçlandırır. Bu süre zarfında sonuçlandırılamazsa süre Cumhuriyet savcısının onayı ile en fazla yirmi gün daha uzatılabilir. Uzlaşmanın gerçekleşmesi halinde tarafların imzalarını da içeren raporda, ne suretle anlaşıldığı ayrıntılı biçimde açıklanır.

Uzlaşma sonucunda şüphelinin edimini defaten yerine getirmesi veya bila edim uzlaşılması halinde şüpheli  hakkında kovuşturmaya yer olmadığı kararı verilir. Kovuşturma aşamasında uzlaşma sağlanırsa davanın düşmesine karar verilir.

Uzlaşmanın sağlanması halinde uzlaştırma kapsamındaki suç nedeni ile tazminat davası açılamaz. Şüphelinin, edimini yerine getirmemesi halinde uzlaşma raporu veya belgesi, 2004 sayılı İcra ve İflas Kanununun md.38 gereği yazılı ilam mahiyetini haiz belgelerden sayılır.

Uzlaşma neticesinde verilen karar adli sicil kaydına işlemez.

Uzlaşma Ediminin Konusu:

Taraflar uzlaşma sonucunda belirli bir edimin yerine getirilmesi konusunda anlaşabilirler.  Bunlar CMKUY’ DA tahdidi olarak sayılmıştır. Bunların dışında da edim kararlaştırılabilir ancak hukuka ve ahlaka aykırı olmaması gerekir.

  • Fiilden kaynaklanan maddî veya manevî zararın tamamen ya da kısmen tazmin edilmesi veya eski hâle getirilmesi,
  • Mağdurun veya suçtan zarar görenin haklarına halef olan üçüncü kişi ya da kişilerin maddî veya manevî zararlarının tamamen ya da kısmen tazmin edilmesi veya eski hâle getirilmesi,
  • Bir kamu kurumu veya kamu yararına hizmet veren özel bir kuruluş ile yardıma muhtaç kişi ya da kişilere bağış yapmak gibi edimlerde bulunulması,
  • Mağdur, suçtan zarar gören, bunların gösterecekleri üçüncü şahıs veya bir kamu kurumu ya da kamu yararına hizmet veren özel bir kuruluşun belirli hizmetlerinin geçici süreyle yerine getirilmesi,
  • Topluma faydalı birey olmayı sağlayacak bir programa katılımın sağlanması,
  • Mağdurdan veya suçtan zarar görenden özür dilenmesi.

Taraflar uzlaştırma süreci sonunda edimsiz olarak da uzlaşabilirler.

Avantajları

  • Uzlaşma taraf özgürlüğünü sağlar.
    Taraflar uzlaşmanın zamanını, dilini, yerini, yapısı ve içeriğini seçmekte tamamen özgürdürler.
  • Uzlaşma karar makamının uzman niteliğinde olmasını sağlar.
    Taraflar uzlaştırıcıyı seçme konusunda tamamen serbesttirler. Uzlaştırıcının mutlaka profesyonel bir alt yapıya sahip olması şart değildir. Taraflar seçimlerini uzlaştırıcının deneyimini, profesyonel veya kişisel uzmanlık alanını, erişilebilirliğini, dil ve kültürel niteliklerini göz önünde bulundurarak yapabilirler. Uzlaştırıcı, tarafsız ve bağımsız olmalıdır.
  • Uzlaşma zaman ve masraf tasarrufunu sağlar.
    Uzlaşma süreci gayrı-resmi ve esnek olduğundan, zaman ve masraftan tasarruf edilecek şekilde yürütülebilir.

Uzlaşma gizliliği sağlar.
Taraflar genellikle uzlaşma sürecinin gizli kalması konusunda aralarında anlaşırlar. Böylece bu süreç içerisinde açığa çıkabilecek ticari sırların gizliliği de korunmuş olur.

Alternatif bir uyuşmazlık çözüm yöntemi olarak uzlaştırma, ceza adalet sistemine soluk aldırabilecek bir kurumdur. Mağdurun zararının giderilmesi ve onarıcı adalet fonksiyonu yanında ayrıca bir de moral unsuru vardır. Bu nedenle uzlaştırma, suçun faili bakımından cezanın fonksiyonlarından olan “özel önleme” fonksiyonuna yardım ettiği gibi mağdurun ve genel olarak toplumun da yararlarının korunmasını sağlar.Formun Üstü